به گزارش خبرگزاری فارس، نشست نقد و بررسی رمان «پنجشنبه فیروزه‌ای» سه شنبه ۸ اردیبهشت برگزار شد و «سارا عرفانی» نویسنده رمان، « قاسمعلی فراست» نویسنده و منتقد و «سید مظفر شجاعی» قائم مقام انتشارات نیستان در این جلسه حضور یافتند و به نقد و بررسی این کتاب پرداختند.
*در روزگاری که ادبیات جدی گرفته نمی شود نوشتن کتاب جای تقدیر دارد
«قاسمعلی فراست» نویسنده و منتقد نیز در مورد این کتاب یاد آور شد: من از سارا عرفانی از این بابت که به نوشتن کتاب مبادرت کردند تشکر می‌کنم چرا که در روزگاری که ادبیات خیلی جدی گرفته نمی‌شود نفس نوشتن کتاب قابل تقدیر است.
وی با بیان اینکه من به چند دلیل از کتاب«پنجشنبه فیروزه‌ای» خوشم آمد گفت: اول اینکه این کتاب ، کتابِ خوش خوانی است و داستان نباید به گونه‌ای نوشته شود که خواننده برای فهمیدن آن دوباره برگردد و مطلب را بخواند. دلیل دوم اینکه، در روزگاری که دین وسیله کاسبی است و خیلی‌ها از دین نان می‌خورند نویسنده اثر به دین پرداخته و نفس این قضیه ارزشمند است، اما دلیل آخر من این است که نویسنده نیامده به دلیل اینکه موضوع کتاب زیارت است و به حرم و امام رضا(ع) متصل است همه آدم‌ها را خوب تصویر کند بلکه یک جاهایی هم، انتقاد کرده است.
فراست در پاسخ به سوال مجری که پرسید آیا می‌شود بخش هایی از کتاب را حذف کرد اضافه کرد: نمی‌شود بخش‌هایی از کتاب را حذف کرد اما می‌شد این بخش‌ها را کمی کوتاه‌تر کرد. به نظر می‌رسد که کتاب یک جاهایی اضافه دارد و توضیح‌های آن زیاد است.
وی به پیگیری نشدن بعضی از جاهای داستان اشاره کرد و ادامه داد: در پیش درآمد کتاب ما با سلمان آشنا می‌شویم که دختری را تعقیب می‌کند که یک عده قصد اذیت و آزار او را دارند و برای نجات دختر حتی حاضر می‌شود، جانش را هم به خطر بیندازد اما خواننده دیگر هیچ اطلاعی از این موضوع پیدا نمی کند تا اینکه بعد ازگذشت حدود ۲۳۷ صفحه، دوباره از زبان سلمان متوجه بقیه ماجرا می‌شویم! اینکه چه مسائلی در این مدت بر سر آنان گذشته، ابهامی است که نویسنده اطلاعاتی از این موضوع به خواننده نمی‌دهد. ای کاش نویسنده اثر، قدری ریزبافت‌تر در قصه وارد می‌شد. در حالی که به گفته یکی از نویسندگان معروف که معتقد است یکی از هنرهای نویسندگی؛ جرئت و جسارت حذف کردن است و چه خوب بود که نویسنده، قدری با شجاعت، بخش‌های اضافی این داستان را حذف می‌کرد.
باباوند از منتقد جلسه پرسید آیا باید نویسنده برای گروه خاصی کتاب بنویسد تا کتاب بیشتر دیده شود؟ که وی اظهار داشت: این که نویسنده باید برای چه قشری بنویسد که مورد توجه بیشتری قرار بگیرد طبیعی است یک نگاه اقتصادی است که بنده هم با آن موافق هستم. اما به نظر من اگر می‌خواهیم جامعه را کتاب خوان کنیم باید به کودکانمان مطالعه کردن را آموزش بدهیم تا از همان روزهای مدرسه به کتابخوانی عادت کنند چون هنگامی که شیرینی کتاب خواندن زیر دندان کسی مزه کند دیگر امکان ندارد بتوانید او را از کتاب خواندن منصرف کنید.
باباوند مجری و کارشناس برنامه با اشاره به زاویه دیدی که در کتاب وجود دارد از منتقد جلسه در مورد تغییر دائمی زاویه دید نویسنده پرسید و اظهار داشت: نظر شما در مورد پرش‌های زاویه دید و خُرد شدن نثر روایت‌ها چیست؟ که قاسمعلی فراست یاد آور شد: این داستان به دو دلیل ازساختار مدرنی برخوردار است ؛ یکی نوع روایت است که نویسنده جایگاه روایت‌ها را تغییر می‌دهد یعنی یک بار، ما داستان را از منظر سلمان می‌بینیم و یک بار هم، از دید غزاله، اما دلیل دوم، بحث «فلاش بک» هایی است که در داستان وجود دارد و نویسنده زمان داستان را می‌شکند و در واقع روایت کلاسیک نویسنده به روایت مدرن تبدیل می‌شود.
این منتقد ادامه داد: چرا نویسنده کتاب، بخش اول داستان را با نام «پیش درآمد» یاد کرده است در حالی که پیش درآمد معمولا برای کتاب‌های پژوهشی بکار برده می‌شود چرا که معنی پیش درآمد معنای توضیحی و اشاره‌ای دارد در صورتی که پیش درآمد این کتاب جزو اصل داستان محسوب می‌شود و ای کاش نویسنده، همان طوری که هفت فصل را برای کتاب اختصاص داده است به جای نام پیش درآمد مثلا عنوان صفر می‌گذاشت تا به منزله استارت داستان باشد و آنگاه ما شاهد فصل‌های هفت‌گانه کتاب می‌بودیم.
فراست اظهار داشت: ما در این داستان، ابتدا با ریزبافت نویسنده مواجهه می‌شویم اما بعد نویسنده، به درشت بافت می‌رسد که شاید به لحاظ داستان‌ویسی خیلی دقیق نباشد.
وی در مورد شخصیت‌پردازی داستان در این کتاب خاطرنشان کرد: خوشبختانه آدم‌های این داستان را می‌توان به راحتی تعریف کرد و این از خوبی داستان است. از سوی دیگر، معتقدم کُنش‌های آدم‌های قصه، درست است و ما می‌توانیم به راحتی آنان را تعریف کنیم. اما آیا «گویش» هم به ظرافت و دقتِ کُنش آدم‌ها دراین داستان بیان شده است؟ ای کاش قدری در گویش و لحن هم، به همان اندازه که به کُنش‌ها دقت شده در گویش‌ها هم رعایت می‌شد.
به گفته قاسمعلی فراست منتقد جلسه ، نویسنده در چند جایی سعی کرده آدم‌های قصه خود را از تیپ به شخصیت نزدیک کند و ای کاش، این بخش‌ها در داستان بیشتر از این می‌بود.
وی تصریح کرد: بهترین شخصیت این داستان «شهاب» است چرا که همه چیز این فرد، خاص خودش است.
باباوند از منتقد جلسه پرسید آیا زاویه دیدی که نویسنده به جامعه پیرامونی خود دارد زاویه دید تندی نیست که وی پاسخ داد: من معتقدم نویسنده اثر، هم آدم‌های خوب و هم آدم‌های بد را در داستانش روایت کرده است بنابراین کُل جامعه را خوب یا بد ندیده است. مثلا سلمان یک آدم خوبی است اما در عوض ماموری که در آستان قدس کار می‌کند فرد بدی است و به نظر می رسد که نویسنده ذره بین خود را بر روی اخلاق و رفتار ناپسند برخی از آدم‌ها گذاشته و آنجایی که جای انتقاد دارد از گفتن آن دریغ نکرده و به گونه‌ای این انتقاد را توصیف کرده که خواننده هم از آن آدم بدش می‌آید و کار ادبیات هم، همین است. یا آنجایی که کار خوب را نشان می‌دهد باید مخاطب هم از آن کار خوب لذت ببرد. لذا بر این باورم که این نوع نگارش، به منزله کوبیدن تند جامعه نیست بلکه این حق نویسنده است که آدم‌های سیاه و سفید را در داستانش بیاورد اما همه را خاکستری ببیند و خوشبختانه در این داستان بسیاری از رفتار آدم‌ها خاکستری است.
یکی از حاضرین در جلسه سوالی در مورد نثر سوال مطرح کرد که آیا نثر رمان زنانه است یا خیر؟ که فراست اینطور پاسخ داد: نثر داستان نمی‌تواند زنانه یا مردانه باشد بلکه این گویش است که می‌تواند زنانه یا مردانه باشد. یعنی این گویش مرد است که می‌تواند مردانه باشد یا این گویش زن است که می‌تواند زنانه باشد.
*نگاه این کتاب نگاه تازه‌ای به مفاهیم دینی دارد
بر اساس این گزارش، حجت‌الاسلام ناصر نقویان طی مکالمه تلفنی که برای حاضرین در جلسه پخش شد از غیبت خود در این برنامه عذرخواهی کرد و در مطالب کوتاهی ارزیابی خودش را نسبت به رمان «پنجشنبه فیروزه‌ای »بیان کرد و گفت: نظر دادن در مورد کتابی که نویسنده سال‌ها برای نوشتن آن زحمت کشیده است مثل مادری می‌ماند که کودک خود را بزرگ کرده است بنابراین نظر دادن، کار سختی است اما باید بدانیم که امروزه جوانان ما در عرصه‌های فرهنگی تشنه معارف جدید هستند و خوشبختانه ادبیات این کتاب یک نگاه زیبا و تازه‌ای به مفاهیم دینی دارد که جای تقدیر است.
وی ادامه داد: این کتاب همچون یک منشور چند وجهی است چرا که نگاهی به سنت و مدرنیسم دارد که این نگاه می‌تواند قابل پرورش یافتن باشد. از این رو معتقدم باید نویسندگان این نوع نگاه را به خوبی در کارهای مکتوب خود استمرار ببخشند.
*نوشتن «پنجشنبه فیروزه‌ای» ۴ سال طول کشید
«سارا عرفانی» نویسنده «پنجشنبه فیروزه‌ای» در ابتدای این برنامه درباره نگارش این رمان گفت: من بعد از کارهایی که در زمینه نگارش انجام داده بودم دوست داشتم داستانی در مورد فضای زیارت بنویسم تا در عین حالی که از جذابیت‌های لازم برای مخاطب برخوردار است، بخشی از فضای دانشجویی را هم به تصویر بکشد. بنابراین تلاش کردم این داستان خالی از بار دراماتیک نباشد و ارتباط‌های دانشجویان را به گونه‌ای در این داستان مطرح کردم که به پیچیدگی داستان بیفزاید.
وی با بیان اینکه تجربیات سفرهای دانشجویی‌ام در نوشتن این کتاب بی‌تاثیر نبوده است، افزود: دوست داشتم این کتاب را به گونه‌ای بنویسم که برای همه اقشار جامعه مفید باشد بنابراین تلاش کردم فضای داستان خیلی دخترانه نباشد تا همه سنین از مطالعه آن لذت ببرند و خواندن این کتاب را وقت تلف کردن تلقی نکنند.
نویسنده رمان «پنجشنبه فیروزه‌ای» با اشاره به زمان نگارش کتاب که حدود ۴ سال به طول انجامیده است اضافه کرد: من در ابتدا با ایده این کتاب، چند ماهی درگیر بودم و هنگامی که ایده به خوبی در ذهنم پرورش یافت شروع به نوشتن کردم. تصور اولیه من این بود که بتوانم یک ساله نوشتن این کتاب را تمام کنم. اما شرایط نوشتن کتاب با داشتن یک فرزند خردسال موجب شد تا پروسه نوشتن قدری طولانی شود به طوری که گاهی اوقات، چند ماهی تمایل به نوشتن نداشتم اما اگر شرایطی مهیا می‌شد بیشتر شب تا صبح می‌نوشتم و به همین دلیل نوشتن آن ۴ سال به طول انجامید.
سارا عرفانی در مورد تعداد صفحات این داستان اظهار داشت: در برآورد اولیه احساس من این بود که تعداد صفحات این داستان ۱۵۰ تا ۲۰۰ صفحه خواهد بود و به هیچ عنوان فکر نمی کردم یک داستان ۴۰۰ صفحه‌ای بشود اما برخی از توصیف‌ها و داستان‌های فرعی باعث شد تا این داستان قدری طولانی‌تر از آنچه که تصور می‌کردم بشود.
سارا عرفانی نویسنده کتاب «پنج شنبه فیروزه‌ای» در مورد اینکه چرا برخی از اتفاقات داستان در ابتدای کتاب مطرح می‌شود اما تا نیمه کتاب، دیگر پیگیری نمی‌شود گفت: دلیلش این است که این اتفاق به هیچ عنوان، معما و گره اصلی داستان من نیست چرا که کُل داستان یک حرف دیگری است و بخش اول، تنها یک حاشیه محسوب می‌شود و نمی تواند اصلی ترین نکته داستان باشد.
*کتاب« پنجشنبه فیروزه ای» متعلق به همه اقشار است
سید مظفر شجاعی قائم مقام انتشارات نیستان در پاسخ به سوال مجری جلسه که پرسید برای معرفی این کتاب به قشر دانشجو و افراد کتابخوان جامعه چه فعالیت‌هایی انجام دادید گفت: نگاه ما به این کتاب صرفا برای دانشجویان نبوده است چرا که معتقدم این کتاب متعلق به عموم جامعه است و تلاش ما هم یک تلاش عمومی است. ما همواره سعی می‌کنیم از فضاهای خاص هر کتابی، جهت اطلاع رسانی و معرفی بهتر آن استفاده کنیم و یکی از تمهیدات ما برای معرفی این کتاب «بحث مناسبت‌ها» است. ما به همین منظور، تقویمی را برای سال ۹۴ پیش بینی کردیم و برای ۹۰ درصد از مناسبت‌ها، کتاب خاصی را به مخاطب پیشنهاد کردیم و این پینشهاد ها را هم از طریق ارسال ایمیل به مشترکین خودمان اعلام کردیم و فعالیت در مورد کتاب« پنجشنبه فیروزه‌ای» نیز درهمین راستا قرار دارد.
وی افزود: با وجودی که این کتاب کمتر از سه ماهی است که منتشر شده اما به نظر می رسد کتاب از سوی مخاطبین دیده شده و همین مراسم نشان از این مساله است. ضمن اینکه این دومین معرفی کتاب به صورت برگزاری نشست است و این درحالی است که تقاضاهای دیگری نیز برای برگزاری جلسات نقد و بررسی این کتاب از سوی نهادهای دیگر وجود دارد.
*کتاب «پنجشنبه فیروزه ای» از جنس شنیداری است
حمید باباوند مجری و کارشناس این برنامه نیز در این مراسم گفت: این کتاب از جنس شنیداری است و خیلی نیاز به تمرکز و دوباره خوانی ندارد چرا که این کتاب بسیار ساده و روان نوشته شده است و از این حیث، مطالعه آن لذت بخش است.
همچنین در حاشیه این نشست سهیلا گلستانی، بازیگر سینما و تلویزیون با هم نوازی دوتار به خوانش بخش‌هایی از رمان «پنجشنبه فیروزه‌ای» پرداخت.
در پایان این نشست، باشگاه کتاب فرهنگسرای انقلاب اسلامی از سارا عرفانی، نویسنده «پنجشنبه فیروزه‌ای» و منتقدان این اثر تقدیر کرد و میهمانان این مراسم تابلو یادبود نقد و بررسی کتاب «پنجشنبه فیروزه‌ای» را امضا کردند و پس از آن با مخاطبان نشست عکس یادگاری گرفتند.
منبع: https://www.farsnews.ir/news/13940209000794