خبرگزاری فارس – حسام آبنوس، نفیسه اسماعیلی: سارا عرفانی، نویسنده‌ای که در طی سال‌های اخیر بدون حاشیه به نویسندگی پرداخته، وقتی رمان جدیدش با نام «پنجشنبه فیروزه‌ای» رونمایی شد در مدت زمان کوتاهی کتابش مورد توجه قرار گرفت و همین مسئله‌ای شد که از او دعوت کنیم به خبرگزاری فارس بیاید و پیرامون کتابش گفت‌وگویی داشته باشیم.
نویسنده جوانی که از این که به او «جوان» گفته شود هراسی نداشت بلکه از آن استقبال کرد و گفت اصلا بد نیست که نویسنده جوان باشد. از اینکه زنانه نمی‌نویسد و به تقسیم‌بندی‌های جنسیتی اعتقادی ندارد صحبت شد و گفت حاضر است به خاطر خانواده و بچه‌هایش از لذت‌بخش‌ترین کار که نویسندگی باشد دست بکشد. آنچه در ادامه آمده است بخش دوم گفت‌وگوی فارس با این نویسنده جوان است.
فارس: با توجه به پیشرفت‌های روزانه تکنولوژی، از اینکه چند سال دیگر فضای داستان شما کهنه شود و مباحثی که در مورد فضای مجازی طرح کردید دیگر وجود نداشته باشد، نگران نبودید؟
عرفانی: سعی کردم از این ابزار در روند داستان کمک بگیرم و این پیشرفت‌ها طبیعی است. همانطور که در لبخند مسیح نیز ما شاهدیم که شخصیت داستان می‌نشیند و رمزهای کارت اینترنت را وارد می‌کند تا بتواند به اینترنت متصل شود. تمام این‌ها جزئی از داستان است و حتی می‌تواند برای خواننده‌ای که در آینده است و این دوره را ندیده جذاب باشد. البته این‌ها طبیعی است.
*سعی کردم خانواده در داستانم کمرنگ نباشد
فارس: در رمان شما خانواده وجود دارد و این وجود خانواده هدف‌دار است یا خیر؟
عرفانی: با توجه به اینکه فضای داستان خانوادگی نیست و تعدادی جوان مجرد هستند که به سفر می‌روند، ولی با این حال سعی کرده‌ام که خانواده دیده شود و کمرنگ نشود. عمدا به خانواده‌ها اشاره کرده‌ام. حتی سخت‌گیری‌هایی که خانواده‌ها در امر ازدواج دارند را به طور عمد وارده کرده‌ام تا به آن نیز اشاره‌ای کرده باشم.
فارس: طرح جلد که طرح جلد جذابی انتخاب شده است و هرکس که کتاب را به واسطه طرح جلد می‌دید می‌گرفت و تورقی می‌کرد. در طراحی جلد نظر داده بودید؟
عرفانی: من در مورد طرح جلد نظر دادم. گفتم طراحی‌های کاشی و طرح‌های سنتی در روی جلد قرار بگیرد.
فارس: رنگ فیروزه‌ای را نیز بسیار تکرار می‌کنید برای این کار دلیل دارید؟
چه فایده‌ای دارد که من تلاش کنم و یک داستان بنویسم تا چند نفر آن را بخوانند و تاثیر بپذیرند ولی در خانه، بچه‌های من یا در مجموع خانواده من با مشکلی به خاطر فعالیت من روبرو باشد؟ فکر می‌کنم که اولویت با خانواده است و اگر بیرون شاغل نشدم به خاطر همین مسئله بوده است.
عرفانی: احساس من این است که مخاطب به واسطه این رنگ‌ها ارتباط بیشتری برقرار می‌کند یعنی داستان در ذهنش شکل می‌گیرد. اگر رنگ را حذف کنید داستان کمتر در ذهن می‌ماند. فرقی هم ندارد که این رنگ چه رنگی باشد. ممکن است قرمز یا سورمه‌ای باشد. این از شگردهای نویسندگی است و به نویسنده برای شخصیت‌پردازی و فضاسازی کمک می‌کند.
*ناشر زمانی که کار ناقص بود گفت می‌خواهد آن را چاپ کند
فارس: برای چاپ کار با ناشر مشکلی نداشتید؟
عرفانی: با ناشر مشکلی نداشتم. ناشر وقتی متوجه شد که در حال نگارش رمان هستم، گفت دوست دارد که بخواند و با وجود اینکه اثر ناقص بود اما گفتند که می‌خواهند کار را چاپ کنند. البته بعد از این بعضی ناشران با توجه به اینکه نمی‌دانستند پیشنهاد چاپ کتاب را دادند.
فارس: بازخوردها در مورد رمان شما چطور بوده است؟
عرفانی: نقد حرفه‌ای نشده ولی بازخوردهایی داشته‌ام.(این گفت‌وگو پیش از نقد رمان توسط قاسمعلی فراست در فرهنگسرای انقلاب انجام شده است)
فارس: این اثر را چند مرتبه بازنویسی کردید؟
عرفانی: این کار یکسال فقط بازنویسی‌اش به طول انجامید و قبل از اینکه به ناشر بسپارم مشغول بازنویسی آن بودم.
فارس: فاصله بین نگارش کتاب‌هایتان مهم است؟
عرفانی: نه. به این مسئله فکر نمی‌کنم. دوست داشتم این رمان را زودتر تمام کنم ولی شرایطی پیش آمد که این کتاب امروز منتشر شود. نمی‌شود در مورد این زمان حرفی زد و به مخاطب گفت که در این زمان منتظر کار بعدی باشد. البته فعلا امکان نوشتن کتاب دیگری را ندارم و فکر می‌کنم تا یک یا دو سال دیگر نیز این امکان فراهم نشود.
*کتاب را بعد از انتشار از آخر به اول خواندم
فارس: کتاب‌هایتان بعد از اینکه منتشر شد، می‌خوانید؟
عرفانی: بله. وقتی بازخورد از کتاب می‌گرفتم، می‌رفتم آنجایی که به آن اشاره شده بود را می‌خواندم. یک کار دیگر هم این بود که هر شب یک فصل را خواندم که اتفاقا از آخر به اول مطالعه کردم.
فارس: سهم نویسندگان زن از ادبیات کشور چقدر است و نویسندگان زن از جایزه‌های ادبی که در کشور برگزار می‌شود چه میزان سهم می‌برند؟
عرفانی: سهم خوبی دارند ولی می‌تواند بهترین از این باشد. نویسندگان زن با تلاشی که در زمینه تکنیک انجام می‌دهند، می‌توانند جایگاه خود را بالاتر ببرند. به خاطر اینکه خانم‌ها بیشتر درگیر خانواده هستند کمتر فرصت می‌کنند به تکنیک بپردازند. و کار خانم‌ها سخت‌تر است و این تلاش و حرکت بیشتر خانم‌ها را می‌طلبد.
*خوب است کارهای خانم‌ها در کنار آقایان بررسی شود
فارس: ما در کشور تنها یک جایزه ادبی داریم که آن هم جایزه پروین اعتصامی است که اکنون به صورت دو سالانه برگزار می‌شود، این قبیل جشنواره‌ها چه میزان به پیشرفت بانوان نویسنده کمک می‌کند؟
عرفانی: من خیلی به این تقسیم‌بندی اعتقاد ندارم، حتی خیلی خوشحال هم نمی‌شوم که چنین جایزه‌ای وجود دارد و به صورت اختصاصی مدافع حقوق بانوان نیستم. به نظرم خوب است که کار خانم‌ها در کنار کار آقایان بررسی شود و خیلی قائل به این نیستم که جنسیت موجب تفکیک شود و خوب است که خانم‌ها تلاش کنند تا کارشان کنار آثار آقایان بالا بیاید و برگزیده شود. حتی در داستان‌های خودم نیز اصراری ندارم که به فضاهای زنانه بپردازم شاید بنویسم، ولی اینکه جدا کنم و یک فضای زنانه و مردانه درست کنم و از زنان حمایت کنم را دوست ندارم. از همین رو به زن و مرد از بُعد انسانی نگاه می‌کنم در مورد جشنواره هم نیز همین نگاه را دارم.
فارس: به نظر شما ادبیات چه میزان می‌تواند چیزی به خواننده اضافه کند؟ و آیا اصلا چیزی به خواننده اضافه می‌کند؟
عرفانی: بالاخره باید یک اتفاقی در داستان بیفتد. من معتقد نیستم که هنر باید برای هنر باشد. اگر یک اتفاق مثبت یا یک تامل مثبت در پشت این ۳۷۵ صفحه نباشد به نظرم من این کار بی‌فایده بوده است. یعنی فقط قرار است این اثر سرگرم کننده باشد، اگر خواننده بعد از مطالعه اثر چیزی دستش را نگیرد به نظرم باخت است.
فارس: شما معتقدید که «پنجشنبه فیروزه‌ای» رمان دینی است. در حالی که عده‌ای نه تنها به رمان دینی بلکه به طور کلی به هنر دینی اعتقاد و باوری ندارند. به نظر شما مرزهای این هنر دینی کجاست؟
عرفانی: من سعی کردم زیاد دنبال تعاریف نروم. یک دوستی دارم که منتقد است و می‌گوید تا زمانی که به تعریف رمان دینی نرسم رمان دینی نمی‌نویسم. من اینطور نگاه نمی‌کنم. شاید بتوان گفت که بهتر است اجازه دهیم که حد و مرزها را رمانی که نوشته شده تعیین کند. دنبال تعریف رفتن و مرز گذاشتن کار یک منتقد است ولی من کاری به این تعاریف ندارم و کار خود را می‌کنم و اگر بخواهم وارد این تعاریف بشوم شاید نتوانم کاری بنویسم. شاید یکی از دلایلی که منتقدین سخت‌تر می‌توانند بنویسند همین تعاریف باشد.
با توجه به اینکه فضای داستان خانوادگی نیست و تعدادی جوان مجرد هستند که به سفر می‌روند، ولی با این حال سعی کرده‌ام که خانواده دیده شود و کمرنگ نشود. عمدا به خانواده‌ها اشاره کرده‌ام. حتی سخت‌گیری‌هایی که خانواده‌ها در امر ازدواج دارند را به طور عمد وارده کرده‌ام تا به آن نیز اشاره‌ای کرده باشم.
فارس: کلاس‌های نویسندگی هم کمکی به شما کرده است؟
عرفانی: کلاس به آن مفهوم نه، ولی یک دوره مکاتبه‌ای حوزه هنری را شرکت کردم. خیلی نمی‌توان گفت که کلاس‌ها کمک خواهد کرد.
فارس: از کدام نویسندگان بیشتر کار می‌خوانید؟
عرفانی: کارهای رضا امیرخانی را می‌پسندم. از نویسنده‌های خارجی هم هر کتابی به دستم برسد می‌خوانم.
فارس: چقدر داستان نویسی را دوست دارید؟
عرفانی: کسی که نوشتن داستان را تجربه کرده باشد متوجه خواهد شد که چه می‌گویم. نویسنده برای نوشتن برای ساعاتی وارد دنیایی می‌شود که خودش ساخته و خودش اتفاقات را رقم می‌زند و این لذت خاصی دارد.
*اولویت با خانواده است
فارس: بانو بودن، همسر بودن، مادر بودن و در نهایت یک فعال فرهنگی بودن عناوینی است که می‌توان روی شما گذاشت. چقدر برای اینکه یک فعال فرهنگی باشید وقت می‌گذارید در حالی که سه گزینه پیش از آن برای شما وجود دارد؟
عرفانی: به نظرم به دور از شعار دادن در درجه اول یک خانمی که صاحب همسر و فرزند است باید تلاش وی برای نگه‌داشتن گرمای خانواده باشد و من هم در همین راستا تلاش می‌کنم. قبل از اینکه بخواهم کتاب بنویسم و کارهایی از این قبیل، باید بتوانم یک مادر خوب باشم و اگر قرار باشد به خاطر این فعالیت‌های من در تربیت بچه‌ها کوتاهی صورت بگیرد در نهایت بر گردن من است. چه فایده‌ای دارد که من تلاش کنم و یک داستان بنویسم تا چند نفر آن را بخوانند و تاثیر بپذیرند ولی در خانه، بچه‌های من یا در مجموع خانواده من با مشکلی به خاطر فعالیت من روبرو باشد؟ فکر می‌کنم که اولویت با خانواده است و اگر بیرون شاغل نشدم به خاطر همین مسئله بوده است.
فارس: حاضرید برای بچه‌ها و خانواده‌تان با توجه به لذتی که از داستان‌نویسی می‌برید نوشتن را کنار بگذارید؟
عرفانی: اگر موقعیت آن پیش بیاید و لازم باشد نوشتن را کنار می‌گذارم.
*«پنجشنبه فیروزه‌ای» را بیشتر دوست دارم
فارس: کدام یک از بچه‌هایتان (منظور آثار است) را بیشتر دوست دارید؟
عرفانی: شاید خیانت در حق باقی آثارم باشد ولی «پنجشنبه فیروزه‌ای» را با توجه به کاری که برای آن انجام داده‌ام بیشتر دوست دارم.
فارس: اگر عنوان نویسنده جوان به شما اطلاق شود ناراحت می‌شوید؟
عرفانی: نه. اتفاقا انسان خوشش می‌آید و خوب است. از جهت بی‌تجربه خواندن یک نفر با این عنوان هم به نظرم اینطور نیست. اتفاقا خیلی خوب است که آدم در جوانی نویسنده یا شاعر شود. البته من خودم را نویسنده نمی‌دانم و خیلی راه دارم برای نویسنده شدن ولی نویسنده جوان را برای خودم بد نمی‌دانم.
به نظرم خوب است که کار خانم‌ها در کنار کار آقایان بررسی شود و خیلی قائل به این نیستم که جنسیت موجب تفکیک شود و خوب است که خانم‌ها تلاش کنند تا کارشان کنار آثار آقایان بالا بیاید و برگزیده شود.
*تبلیغات درستی روی کتاب نمی‌شود
فارس: برای اینکه کتاب‌تان به دست مخاطب برسد تلاش می‌کنید؟ یا اینکه معتقد به این کار نیستید؟
عرفانی: من قبلا روحیه‌ام اینطور بود که زیاد برای دیده شدن اثرم تلاش نمی‌کردم، ولی الان احساسم این است که مغایرتی ندارد که نویسنده هم تلاش کند و این‌ها حرف‌هایی است که به خودم می‌زنم زیرا پیش از این زیاد برای دیده شدن کارهایم تلاش نمی‌کردم. البته به حدی که عرف باشد و مشکلی درست نکند. برای دیده شدن کتابم تلاش خواهم کرد دلیلش هم این است که در کشور ما تبلیغات درستی روی کتاب نمی‌شود و نویسنده لاجرم باید خودش دست به کار شود.
منبع: https://www.farsnews.ir/news/13940215001552